Foto van de achterzijde van villa ‘Noorder Engh’ (rechts) en het bijbehorende koetshuis (links, met het torentje), gezien vanaf de Ceintuurbaan, ongeveer ter hoogte van nummer 15.

Eerder verschenen in deze serie al drie artikelen, resp. over villa Reehoeve, Ceintuurbaan 1/hoek Godelindeweg, bewoond door o.a. prof. Van Rees (in De Trompenberger 2013, pag. 10 ), villa Casa Cara, Jacobus Pennweg 14/ hoek Koepelweg, bewoond door o.a. Paul Kruger (in De Trompenberger 2014, pag. 8) en villa Benvenuta, Trompenbergerweg 11, bewoond door o.a. mej. Blijdenstein (in De Trompenberger 2016, pag.8).
De Trompenbergers zijn in .pdf formaat hier te downloaden.
De serie wordt nu voortgezet op de website.

Door Henk Fijn van Draat

In de serie artikelen met de titel “Gesloopt op Trompenberg” besteden wij aandacht aan inmiddels afgebroken woningen en gebouwen uit de eerste bebouwingsperiode van onze wijk (eind 19e eeuw), waarin zeer grote villa’s op uitgestrekte kavels verrezen. Enkele daarvan bestaan nog steeds, zoals villa Hoogerheide (bouwjaar 1896, Ceintuurbaan 2), villa Berkheide (1892, Van Hengellaan 2) en villa Ostwald (1898, Witte Kruislaan 6). De meeste zijn in de periode 1920-1940 echter gesloopt, omdat ze vanwege hun grootte minder geschikt bleken voor bewoning zonder talrijk huispersoneel. Ze hebben plaatsgemaakt voor een veel groter aantal middelgrote villa’s en andere woningen. Omdat ze een beeld geven van onze wijk van ruim een eeuw geleden, brengen we ze in deze serie artikelen weer voor het voetlicht. 

Kavel Jacobus Pennweg 20 (toenmalige nummering)

Figuur 1: Kadastrale schets van Trompenberg in 1898 met de namen van de bewoners van de kavels, behorende bij een adres/verzoek van NV Herstellingsoord ‘de Trompenberg’ aan de gemeente Hilversum, d.d. 15 oktober 1898 (Noord is naar rechts!) Geheel links is de ’s-Gravelandseweg; boven de Bussumergrintweg; onder de Hoge Naarderweg en rechts (in blauw) de Doodweg. Bron: Streekarchief Gooi en Vechtstreek (SAGV) – archief gemeentebestuur Hilversum 1851-1939, inv.nr 2035

Op de verkavelingschets uit 1898 van NV Herstellingsoord ‘de Trompenberg’ (zie figuur 1) en de vergrote uitsnede daarvan (figuur 2) is te zien dat het gebied tussen de Jacobus Pennweg, Ceintuurbaan en Koepelweg in 1898 was opgedeeld in een relatief klein stuk aangeduid met de naam ‘Salm’ en een groot deel (ca. 10.000 m2 ) aangeduid met ‘Van Bosse’. Tevens komt er aan de overzijde van de Ceintuurbaan een stuk grond (ca 8.000 m2) voor, aangeduid als ‘overtuin Van Bosse’. In totaal had Van Bosse dus zo’n 18.000 m2 grond aan beide zijden van de Ceintuurbaan.

Figuur 2: vergrote uitsnede van figuur 1, en gedraaid met nu het noorden naar boven.
Deze figuur laat de verkaveling zien van het gebied tussen de Jacobus Pennweg, de Ceintuurbaan en de Koepelweg,
De kavel in de zuidwestelijke hoek (bij de hoek Koepelweg en Jacobus Pennweg is van de architect A. Salm, G. Bzn en de rest (meer dan 10.000 m2) is van de heer J. M. van Bosse.
De adresboeken uit die tijd vermelden dat op het stuk van de Jacobus Pennweg tussen de Koepelweg en de Ceintuurbaan aan de even (oostelijke) zijde in 1898 drie adressen voorkwamen: nummer 16 bewoond door architect A. Salm G. Bzn, nummer 18 bewoond door H. de Kolff en nummer 20 bewoond door J.M. van Bosse.

Figuur 3: Bebouwingsplan voor het gebied tussen de Jacobus Pennweg, Ceintuurbaan en Koepelweg. Het pand aangegeven met nr. 20 is het hoofdgebouw (chalet) van de heer Van Bosse. Het ongenummerde gebouw aan de Jacobus Pennweg is het koetshuis waarin ook een koetsierswoning was ondergebracht. Bron: SAGV 167 – 106301

Dat er drie woningen stonden, klopt met een planschets uit die tijd (figuur 3), waarop drie panden op bovenvermeld gebied staan afgebeeld. Nummer 18 is het koetshuis – bewoond door De Kolff – en behorende bij het hoofdgebouw op nummer 20.

De hier genoemde huisnummers zijn volgens de nummering uit die tijd en verschillen van de in de veertiger jaren van de 20e eeuw doorgevoerde hernummering van de Jacobus Pennweg.

 

Figuur 4: Voorzijde (NW gevel) met ingang van Chalet Jacobus Pennweg 20 (bron: SAGV 167-76881)

Indrukwekkend
De in het Streekarchief aanwezige bouwtekeningen (figuren 4-6) geven een indruk van het door (de buurman!) A. Salm G. Bzn in 1892 ontworpen “Chalet J. M. van Bosse a/d Trompenberg te Hilversum”. Het is zeer rijk van ornamenten voorzien en een met talrijke balkons, gaanderijen en torens uitgerust en in chaletstijl opgetrokken bouwwerk. De hoofdingang bevond zich in de noordwestelijke gevel, gericht op de kruising Jacobus Pennweg/Ceintuurbaan en het ‘boschje van mej. Blijdenstein’ (het huidige groengebiedje tussen de Jac. Pennweg en de Trompenbergerweg) en haar villa Benvenuta. De aanblik van dit ca. 14 meter hoge chalet moet indrukwekkend zijn geweest. Het torende hoog uit over de toen nog lage beuken aan de Jacobus Pennweg en de Ceintuurbaan. Verschillende bronnen geven aan dat dit huis de naam ‘Noorder Engh’ droeg.

Figuur 5: vln.r linkerzijde, achterzijde en rechterzijde van Chalet Jacobus Pennweg 20 (bron SAGV 167-76881)

Niet klein behuisd…
De heer Van Bosse was bepaald niet kleinbehuisd. De hoofdafmetingen van zijn chalet waren ruim 14 x 14 meter, met een sous-sol (souterrain), een bel-étage en een 1e étage, alsmede een immense zolder. Het souterrain herbergde naast allerlei ‘berghokken’ een ‘knechts-kamer’, een turfhok, een provisiekelder, een wijnkelder, een ‘strijkkamer’ alsmede een zeer ruime keuken (5 x 6 m) met nog een aparte spoelkeuken. De bel-étage, met de voordeur bovenaan een statige trap, bevatte naast een salon en eetzaal (7,3 x 5,5 m) een ‘office’, een ‘billardkamer’ (van ruim 5 x 5 m) en een ruime vestiare.

Figuur 6: Indeling van de bel-étage Chalet Jacobus Pennweg 20 (bron SAGV 167-76882)

Op de eerst étage bevond zich de ‘Slaapkamer Mijnh. en Mevr’., een badkamer, een ‘Cabinet de Toilette’ (met een aparte garderobe), een grote en een kleine logeerkamer, alsmede een ruime (ca 5 x 5 m) ‘Kamer-Mijnheer’. Dit lijkt inderdaad geen woning om zonder veel huispersoneel te bewonen en te onderhouden. De knecht had een eigen kamer in het souterrain en de verschillende dienstbodes sliepen doorgaans op de grote zolder.

De bouwtekeningen van architect A. Salm dateren uit november 1892; de bouwvergunning voor een ‘villa met koetshuis’ is eveneens in 1892 verleend; de werkelijke bouw zal grotendeels in 1893 hebben plaatsgevonden.

Koetshuis

Figuur 7: Koetshuis Jacobus Pennweg 18 behorende bij Chalet Jacobus Pennweg 20. De voorgevel was gericht op de Jacobus Pennweg (bron: SAGV 167-76884)

Het bij de woning behorende koetshuis (figuur 7) was eveneens zeer groot: ruim 12 x 16 meter en telde twee verdiepingen, met op begane grond een remise voor de koets(en), een paardenstal met boxen voor acht (!) paarden en een tuigkamer.

Op de eerste verdieping bevond zich een koetsierswoning en verschillende hooizolders.

Bewoners
Het chalet werd omstreeks 1893 gebouwd in opdracht van J.M. van Bosse, 1842-1912, lid van de directie van De Nederlandse Bank te Amsterdam. Hij was met zijn gezin ook de eerste bewoner en beschikte als één van de eerste Hilversummers over een telefoonaansluiting; in het adresboek van Hilversum van 1908 stond bij zijn naam vermeld: tel. 13.
Na 1912 wordt de naam van mevrouw P. J. Waller-de Kock (1856-1955, weduwe van H.J. Waller, 1841-1908) op het adres Jacobus Pennweg 20 vermeld, in elk geval tot en met 1935. Zij is bekend geworden als één van de twee schenkers van een stuk grond (haar ‘overtuin’) aan de Ceintuurbaan aan de gemeente Hilversum, onder het beding dat dit uitsluitend als hertenkamp of park in gebruik zal blijven.

Sloop van het chalet en koetshuis
De datum voor de sloop van het chalet aan de Jacobus Pennweg 20 is in het streekarchief niet direct te vinden. In 1938 en 1939 werden er op de kavel van Jacobus Pennweg 20 aan de kant van de Ceintuurbaan successievelijk de huidige woningen gebouwd en na de oorlog ook aan de kant van de Jac. Pennweg. Daarom moet worden aangenomen dat het imposante chalet en het bijbehorende koetshuis eind dertiger jaren van de 20e eeuw zijn afgebroken en hebben plaatsgemaakt voor thans liefst dertien ruime en moderne woningen.

Verantwoording:
Veel informatie en alle kaarten en bouwtekeningen zijn direct ofwel via de website www.gooienvechthistorisch.nl ontleend aan het Streekarchief Gooi en Vechtstreek,

November 2017, Henk Fijn van Draat